Nagrobki pracowników kolei na ewangelickim cmentarzu przy Kościele Pokoju w Świdnicy Marian Twardowski

Początek epoki kolei żelaznych przypadł na pierwszą połowę XIX wieku. 27 września 1825 roku pierwszy na świecie pociąg pokonał trasę Stockton-Darlington, w północno-wschodniej Anglii. Dziesięć lat później, 7 grudnia 1835 roku w Królestwie Bawarii pierwsza linia kolejowa dla ruchu pasażerskiego połączyła Norymbergę z Fürth. Trasa liczyła 6 kilometrów. W drugiej połowie XIX wieku zjednoczone Niemcy stały się największą potęgą kolejową w Europie. W 1878 roku łączna długość torów na terenie Cesarstwa wynosiła 31636 kilometrów, a w 1912 roku ponad 52 tysiące kilometrów. Również największym europejskim przedsiębiorstwem kolejowym były Niemieckie Koleje Rzeszy (Deutsche Reichsbahn – DR). Utworzone w 1920 roku (istniały do 1949 roku) z połączenia sieci kolei państwowych pruskich, saksońskich, bawarskich, badeńskich, wirtemberskich, oldenburskich i Meklemburgii-Schwerina.

Swoistą pamiątką nawiązującą do historii kolejnictwa są nagrobki pracowników kolei na zabytkowym, ewangelickim cmentarzu przy Kościele Pokoju w Świdnicy. Na odszukanych i sfotografowanych przeze mnie kamiennych płytach widnieją następujące nazwy stanowisk związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz prowadzeniem pojazdów kolejowych:

Eisenbahn-Inspektor – inspektor kolei
Reichsbahn-Zugführer – kierownik pociągu kolei Rzeszy
Eisenbahn-Unter-Assistent – młodszy asystent kolejowy
Königliche Eisenbahnzugführer – kierownik pociągu kolei królewskich
Eisenbahnsupernumerar – dawna przestarzała nazwa urzędnika kolejowego
Lokomotivführer – maszynista
Eisenbahnoberschaffner – starszy konduktor pociągu
Bahnhofs-Inspektor – inspektor stacji (dworca)

Inskrypcje na poszczególnych nagrobkach w języku niemieckim oraz w wolnym tłumaczeniu na język polski:

Na cmentarzu natrafiłem na jeszcze inny interesujący nagrobek – Carla Friedricha Bartscha (1798-1864) oraz jego małżonki Johanny Heleny Bartsch (1804-1868) z domu Scholz. W 1846 roku C.F. Bartsch zbudował na terenie swojego folwarku we wsi Zawiszów (Säbischdorf) cukrownię wraz z bocznicą kolejową o długości1,2 km. Bocznica była połączona z linią kolejową Jaworzyna Śląska–Świdnica, którą oddano do użytku 21 lipca 1844 roku. Obok rozjazdu znajdował się budynek przystanku Zawiszów i posterunek ruchu (Blockstation-Zugfolgestelle) uprawniony do przepuszczania pociągów. Bezmanewrowy wjazd do fabryki był możliwy tylko od strony Świdnicy. Po 1908 roku niewielka stacja i bocznica zostały zlikwidowane. Natomiast cukrownia pracowała do 1913 roku. Jak przebiegała trasa bocznicy kolejowej przedstawia niemiecka mapa topograficzna w skali 1:25000 opublikowana przez Królewski Pruski Urząd Geodezyjny w 1883 roku.

Dworzec kolejowy Świdnica Przedmieście (Schweidnitz Niederstadt) powstał na przełomie 1897 i 1898 roku wraz z uruchomieniem (15 sierpnia 1898 roku) bezpośredniej linii kolejowej ze Świdnicy do Wrocławia przez Sobótkę. Obecny budynek dworca został zbudowany w 1903 roku. Na terenie stacji kolejowej zachował się wizerunek symbolu Królewskich Pruskich Kolei Państwowych (Königlich Preußische Staatseisenbahnen) – uskrzydlone koło parowozu z koroną. Uwieczniony jest na metalowych tabliczkach, które wskazują kierunek ułożenia kabla pod ziemią.