Dostosuj preferencje dotyczące zgody

Używamy plików cookie, aby pomóc użytkownikom w sprawnej nawigacji i wykonywaniu określonych funkcji. Szczegółowe informacje na temat wszystkich plików cookie odpowiadających poszczególnym kategoriom zgody znajdują się poniżej.

Pliki cookie sklasyfikowane jako „niezbędne” są przechowywane w przeglądarce użytkownika, ponieważ są niezbędne do włączenia podstawowych funkcji witryny.... 

Zawsze aktywne

Niezbędne pliki cookie mają kluczowe znaczenie dla podstawowych funkcji witryny i witryna nie będzie działać w zamierzony sposób bez nich.Te pliki cookie nie przechowują żadnych danych umożliwiających identyfikację osoby.

Brak plików cookie do wyświetlenia.

Funkcjonalne pliki cookie pomagają wykonywać pewne funkcje, takie jak udostępnianie zawartości witryny na platformach mediów społecznościowych, zbieranie informacji zwrotnych i inne funkcje stron trzecich.

Brak plików cookie do wyświetlenia.

Analityczne pliki cookie służą do zrozumienia, w jaki sposób użytkownicy wchodzą w interakcję z witryną. Te pliki cookie pomagają dostarczać informacje o metrykach liczby odwiedzających, współczynniku odrzuceń, źródle ruchu itp.

Brak plików cookie do wyświetlenia.

Wydajnościowe pliki cookie służą do zrozumienia i analizy kluczowych wskaźników wydajności witryny, co pomaga zapewnić lepsze wrażenia użytkownika dla odwiedzających.

Brak plików cookie do wyświetlenia.

Reklamowe pliki cookie służą do dostarczania użytkownikom spersonalizowanych reklam w oparciu o strony, które odwiedzili wcześniej, oraz do analizowania skuteczności kampanii reklamowej.

Brak plików cookie do wyświetlenia.

Freyowie – rodzina świebodzickich złotników i jej dzieje ▪ Rafał Wietrzyński

Przemysł zegarowy, który z powodzeniem rozwijał się na terenie Świebodzic w XIX i XX wieku, był chlubną wizytówką naszego miasta. Jednak poza słynnymi czasomierzami, produkowanymi m.in. w fabrykach G. Beckera, H. Endlera czy A. Willmanna, rozwijało się tu także rzemiosło artystyczne (jak np. złotnictwo czy jubilerstwo). Wprawdzie Świebodzice nie mają w tym zakresie tak znaczącego dorobku jak bogaty Wrocław czy nieodległa Świdnica, to jednak z naszego miasta wywodziła się znana na cały Dolny Śląsk (i nie tylko) firma złotnicza, założona przez Carla Freya, której sława i renoma wybiegała daleko poza granice Świebodzic.

Początki firmy, sięgające końca XVIII stulecia, były raczej skromne. Pochodzący z pobliskiej Pełcznicy Carl Gottlob Frey (urodzony 9 grudnia 1774 roku) postanowił otworzyć w 1799 roku na świebodzickiej starówce niewielki zakład złotniczy. Zresztą nie był on pierwszą osobą, która parała się tą profesją na terenie dawnych Świebodzic. Stare źródła i dokumenty wymieniają kilku jego poprzedników, którzy już od XVII stulecia trudnili się wytwarzaniem cennych wyrobów ze szlachetnych kruszców. Między innymi w 1676 roku jest wzmiankowany niejaki Johann Liebenthalter, miejscowy kupiec i handlarz złotem, natomiast w latach 1710-1713 był czynny tutaj Christian Ferdinand Haase. Kolejni złotnicy, którzy związali się z naszym miastem to: Samuel Müller (1720-1739) oraz znana świebodzicka familia Scholtzów: Christian Friedrich Scholtz (1730-1758) oraz jego syn Ernst Gottlieb Scholtz (1760-1805). W latach 1775-1833 żył i pracował tutaj też złotnik o nazwisku Andreas Gottfried Marx. Warto dodać, że wszyscy działający na terenie Świebodzic rzemieślnicy z tej branży podlegali – aż do 1823 roku – gildii złotniczej w Jaworze. Natomiast od 1849 roku zrzeszeni byli w świdnickim cechu złotniczym (niem. Schweidnitzer Zunftgenossen).

Wraz z upływem lat firma Carla Freya rozrastała się. W połowie XIX wieku zatrudnionych w niej już było 30 pracowników, a jej główną domeną stała się produkcja zastaw stołowych ze złota i srebra, a z czasem także wyrób biżuterii i handel zegarami. Produkty firmy trafiały głównie do hurtowników i kupców na terenie Dolnego Śląska, którzy wraz z odpowiednim zyskiem odsprzedawali je dalej. Po śmierci fundatora w 1845 roku, cały interes przechodzi na jego potomków: Augusta (zm. 1854) oraz Carla Eduarda (1809-1878). Ten ostatni postanawia w 1861 roku przemianować rodzinny biznes w profesjonalne przedsiębiorstwo o nazwie: C. Frey & Söhne, a rok później – 2 października 1862 roku – decyduje się na otwarcie nowego oddziału we Wrocławiu. Jednak w 1873 roku, na skutek pogarszającego się stanu zdrowia, Carl Eduard Frey, powierza całość interesów swoim 2 synom. Starszy z nich, Carl Gustav Adolf (1838-1903) przejmuje wrocławski oddział firmy, młodszy natomiast – Julius Emil Robert (1840-1920) – początkowo prowadzi rodzinny biznes na terenie Legnicy. Spadkiem obdarowany został też bratanek – Alwin (syn wcześnie zmarłego Augusta Freya), któremu powierzono zakład w Świebodzicach.

Produkcja biżuterii i cennych zastaw okazała się być na tyle intratnym przedsięwzięciem, że z czasem Freyowie zaczęli zaliczać się do bogatych i wpływowych mieszkańców, zarówno w rodzinnych Świebodzicach jak i w bogatym Wrocławiu. Niejednokrotnie przyszło im też pełnić ważne funkcje we władzach samorządowych obu miast. Przykładem tego jest sam Julius Frey, który w latach 1886-1899 pełnił funkcję radnego Wrocławia oraz był sędzią Sądu Kupieckiego. Z drugiej jednak strony zarobione przez nich pieniądze przeznaczane były w głównej mierze na dalszy rozwój przedsiębiorstwa (np. przez lokowanie oddziałów spółki w dolnośląskich miastach), a także na prowadzenie własnego warsztatu hutniczego, gdzie wytapiano i obrabiano wszelkiego rodzaju wyroby ze złota i srebra. Dzięki dość pokaźnej fortunie familię tą stać było także na podejmowanie innych prywatnych inwestycji. Dowodem na to są projekty inwestorskie Alwina Freya ze Świebodzic, dotyczące kilku budowli w naszym mieście (tj. łazienek, lodowni, żelaznej kolumnady czy willi rodzinnej), które pod koniec XIX stulecia powstały w sąsiedztwie dzisiejszego stawu „Warszawianka”.(1)

Przełom XIX i XX stulecia zalicza się do najlepszych okresów w historii świebodzickiego oddziału. Przybywa zleceń, wzrasta sprzedaż, a majątek firmy powiększa się. Po śmierci Alwina Freya w 1904 roku, stery nad rodzinnym biznesem w Świebodzicach przejmuje jego starszy syn Carl. Młodszy natomiast – Günther – oddelegowany zostaje do Berlina, gdzie przychodzi mu kierować kolejnym oddziałem spółki. Szczególnym uznaniem cieszył się wówczas ten pierwszy, który dzięki swoim nieprzeciętnym umiejętnościom i fachowej wiedzy stał się cenionym projektantem zastaw stołowych dla kilku światowych marek jubilerskich (w tym dla nowojorskiej Tiffany & Co). Jemu również udało się otworzyć w kwietniu 1912 roku kolejny oddział firmy w pobliskim Wałbrzychu (Rynek 13), gdzie handlowano zegarami i zastawami stołowymi.

W 1924 roku hucznie obchodzono 125-lecie istnienia firmy. Natomiast dwa lata później – w 1926 roku – główna siedziba spółki została przeniesiona ze Świebodzic do Wałbrzycha. W tym też czasie właścicielami firmy wymieniani są dwaj synowie Carla Freya: Carl-Heinz, który prowadził sprawy handlowo-biznesowe oraz Hans-Dietrich, do którego należały kwestie techniczno-produkcyjne w firmie. Istotne zmiany zaszły też w oddziale we Wrocławiu, który już wcześniej usamodzielnił się i zaczął używać nazwy: Carl Frey & Söhne Breslau. Tutaj, po śmierci Georga Freya (1875-1936), całość interesu przejęta została przez jego jedynego spadkobiercę – syna Egmonta. Oddział wrocławski funkcjonował pod jego egidą aż do początku 1945 roku.

Warto tu na koniec wspomnieć, że do dziś zachowało się jedno z podań, które głosi, że pod koniec II wojny światowej hitlerowcy zrabowali kilka cennych zastaw stołowych pochodzących z wrocławskiego warsztatu Freyów. Kosztowności te zostały wkrótce przez nich skrzętnie ukryte. Jednak nikomu nie udało się do tej pory natrafić na ich ślad.

Przypisy:

1. Alwin Frey był również współzałożycielem spółki zegarowej o nazwie „Minerva”, która powstała na terenie Świebodzic w 1883 roku. Firma ta przetrwała tylko niespełna 2 lata (w czerwcu 1885 roku ogłoszono jej upadłość).

Wykaz źródeł:

1. E. Hintze: Schlesische Goldschmiede, Wrocław 1912;

2. E. Hintze: Die Breslauer Goldschmiede, Wrocław 1906.

Zostaw komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *