Częstochowski malarz, kopista Bolesław Rutkowski (1882-1978) tworzył przeważnie obrazy religijne. Częstym motywem jego prac była Matka Boska. Najbardziej znana kopia wizerunku jasnogórskiego namalowana przez niego nosi nazwę Matki Boskiej Płaczącej. Powstała w latach dwudziestych XX wieku na zlecenie biskupa diecezji lubelskiej Mariana Leona Fulmana (1864-1945). W 1927 roku obraz umieszczono między boczną kaplicą Najświętszego Sakramentu a prezbiterium lubelskiej katedry pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty. Od początku cieszył się kultem, który wzmógł się jeszcze bardziej po cudzie jaki miał miejsce w roku 1949. 26 czerwca 1988 roku Prymas Polski kardynał Józef Glemp (1929-2013), za zgodą papieża Jana Pawła II (1920-2005), dokonał koronacji Cudownego Obrazu. Inny znany poza granicami Polski wizerunek Jasnogórskiej Pani stworzył Rutkowski w 1954 roku na zamówienie ówczesnego przeora Jasnej Góry ojca Jerzego Tomzińskiego dla powstającego sanktuarium maryjnego paulinów w Doylestown w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, zwanego Amerykańską Częstochową. Jego obrazy trafiły także do papieża Piusa XI (1857-1939), kardynała Adama Stefana Sapiehy (1867-1951), który uznawany jest za jedną z czołowych postaci w dziejach Kościoła polskiego pierwszej połowy XX wieku, Teodora Kubiny (1880-1951) – pierwszego biskupa częstochowskiego w latach 1926-1951 i założyciela tygodnika Niedziela, Ignacego Mościckiego (1867-1946) – prezydenta Rzeczypospolitej Polski w latach 1926-1939 oraz Ferdynanda Focha (1851-1929) – marszałka trzech narodów Francji, Wielkiej Brytanii i Polski. Mało znanym faktem jest, że jeden z obrazów Bolesława Rutkowskiego ukazujący Matkę Boską Częstochowską znajduje się w świdnickiej katedrze pod wezwaniem św. Stanisława i św. Wacława. Co ciekawe, że lokalni przewodnicy po Świdnicy oraz po katedrze jak również media mylnie przypisują autorstwo innemu malarzowi, uczniowi Jana Matejki (1838-1893), absolwentowi Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie – Tadeuszowi Gadomskiemu (1867-1952), który po drugiej wojnie światowej osiadł na stałe w Świdnicy. Obraz został sprowadzony z Częstochowy dzięki ofiarności parafian i Stowarzyszenia Kupców Polskich w Świdnicy przez księdza Stanisława Marchewkę (1883-1960), który w swoich wspomnieniach tak oto napisał o tym zamyśle: „W roku 1946 Episkopat Polski wydał zbiorowy list pasterski, w którym polecił, by w dniu 7 lipca tego roku odbyło się w całej Polsce poświęcenie wszystkich parafii Niepokalanemu Sercu Maryi. Stosownie do tego polecenia, miały być urządzone w każdej parafii specjalne przygotowania do tego uroczystego aktu. Urządziłem więc w swojej parafii uroczyste „Triduum” ze specjalnymi kazaniami. W niedzielę 7 lipca przystąpiło do Komunii św. 1500 osób. Po uroczystej sumie został odczytany Akt Poświęcenia Parafii Niepokalanemu Sercu Maryi i odbyła się procesja z Najświętszym Sakramentem. Przy tym poświęceniu poddałem moim parafianom myśl sprawienia do naszego kościoła parafialnego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, jako pamiątki tego poświęcenia”. Uroczystości związane z poświęceniem obrazu odbyły się 3 maja 1947 roku w święto Matki Boskiej Królowej Polski. Na drugi dzień, w niedzielę, po uroczystej procesji ulicami miasta, został on umieszczony w nadstawie ołtarza kaplicy św. Ignacego Loyoli. Od tego czasu kaplica ta nosi nazwę Matki Boskiej Częstochowskiej. Należy zaznaczyć, że na całość obrazu składa się: wizerunek Boga Ojca, Ducha Świętego, kopia Cudownego Obrazu, którą podtrzymują dwaj aniołowie, u dołu obrazu namalowany polski biały orzeł w koronie obejmujący skrzydłami sylwetki ośmiu kościołów wraz z umieszczonym pod nimi napisem: KRÓLOWO POLSKI MÓDL SIĘ ZA NAMI. Na obrazie zostały przedstawione następujące świątynie:
1. Bazylika archikatedralna pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Lwowie (zwana potocznie Katedrą Łacińską). W tej katedrze 1 kwietnia 1656 roku król Jan Kazimierz (1609-1672) złożył przed obrazem Matki Bożej Łaskawej śluby – Akt oddania Matce Bożej i ustanowienie Maryi Królową Polski. Autorem tekstu ślubów lwowskich króla Jana Kazimierza był św. Andrzej Bobola (1591-1657) – kanonizowany przez papieża Piusa XI 17 kwietnia 1938 roku. Śluby lwowskie powtórzone zostały 26 sierpnia 1956 roku na Jasnej Górze w Częstochowie w Jasnogórskich Ślubach Narodu Polskiego, napisanych przez Prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego (1901-1981).
2. Kościół archiprezbiterialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Krakowie, zwany także kościołem Mariackim. Klasyczny przykład architektury gotyckiej w Polsce. W świątyni znajduje się słynne dzieło Wita Stwosza (około 1448-1533), nad którym pracował 12 lat – ołtarz Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny – wspaniały przykład średniowiecznego snycerstwa.
3. Zaskakującym faktem jest, że wśród przedstawionych na obrazie najważniejszych polskich świątyń (w tym katedry w Lwowie i w Wilnie) znajduje się również kościół parafialny pod wezwaniem św. Stanisława i św. Wacława w Świdnicy. Jak dotąd nie wspomniano o tym w żadnym przewodniku. Doniosłym wydarzeniem w historii świdnickiej świątyni było podniesienie jej do rangi katedry przez papieża Jana Pawła II – 24 marca 2004 roku.
4. Jasna Góra – sanktuarium Matki Boskiej Częstochowskiej Królowej Polski oraz zespół klasztorny zakonu paulinów w Częstochowie. Jest najważniejszym miejscem kultu maryjnego w Polsce i od stuleci związane z historią i kulturą polską.
5. Bazylika Prymasowska pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha w Gnieźnie. Ściśle związana z początkiem państwa polskiego. Katedra zwana Matką Kościołów Polskich jest miejscem grobu pierwszego patrona Polski – św. Wojciecha (około 956-997).
6. Bazylika Archikatedralna pod wezwaniem św. Piotra i św. Pawła w Poznaniu. Kościół o najstarszej w Polsce metryce pisanej. Poznańska katedra jest także najstarszą nekropolią królewską. W jej murach zostali pochowani pierwsi Piastowie – Mieszko I (około 930-992), Bolesław Chrobry (967-1025), Mieszko II (990-1034), Kazimierz Odnowiciel (1016-1058), Władysław Odonic (1190-1239), Przemysł I (1220-1257), Bolesław Pobożny (1224/1227-1279) i Przemysł II (1257-1296). Zniszczona podczas drugiej wojny światowej została odbudowana w formie gotyckiej z przełomu XIV i XV wieku. Na obrazie widnieje fasada katedry wzniesiona w stylu klasycystycznym w latach 1790-1795, która zachowała się do 1945 roku.
7. Archikatedra pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Miejsce uroczystego zaprzysiężenia Konstytucji 3 Maja w 1791 roku, która była pierwszą nowoczesną konstytucją w Europie i drugą na świecie, po konstytucji Stanów Zjednoczonych z 1787 roku. W archikatedrze został pochowany ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów Stanisław August Poniatowski (1732-1798). W 1944 roku świątynia jako teren walk powstańców z Niemcami została spalona, a później wysadzona w powietrze. Jej elewacja po odbudowie nawiązuje do gotyku mazowieckiego. Na obrazie widnieje fasada katedry, przed zniszczeniem w 1944 roku, wzniesiona w stylu gotyku angielskiego. 31 maja 1981 roku w jej podziemiach został pochowany Prymas Polski Stefan Wyszyński (zwany Prymasem Tysiąclecia). Jego pogrzeb stał się wielką manifestacją narodową.
8. Bazylika archikatedralna pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie – katedra archidiecezji wileńskiej. Pierwszy drewniany kościół, który stał na miejscu obecnej katedry, ufundował król Władysław Jagiełło (około 1352-1434). Na przestrzeni wieków świątynia była kilka razy przebudowywana. Ostatnia przebudowa w stylu klasycystycznym została ukończona w roku 1801. W jej murach spoczywa drugi syn Kazimierza Jagiellończyka (1427-1492) św. Kazimierz (1458-1484), kanonizowany w 1602 roku.
Obraz stał się „kamieniem obrazy” dla komunistycznych władz. 16 lipca 1947 roku ksiądz Stanisław Marchewka został aresztowany przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego z Warszawy. Oskarżono go o działalność antypaństwową, miedzy innymi o popieranie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Ułaskawiony decyzją prezydenta Bolesława Bieruta (1892-1956) 25 maja 1948 roku opuszcza więzienie i za zgodą kardynała Prymasa Augusta Hlonda (1881-1948) oraz administratora wrocławskiego księdza infułata Karola Milika (1892-1976) powraca do Świdnicy, gdzie ponownie sprawuje funkcję proboszcza i dziekana w kościele pod wezwaniem św. Stanisława i św. Wacława. Nadal z wielkim zaangażowaniem wspierał działalność bractw oraz stowarzyszeń religijnych. Jednym z nich była Sodalicja Mariańska do której należała także moja matka. Nabożeństwa sodalicyjne i zebrania odbywały się w pierwszą niedzielę każdego miesiąca. Spośród stowarzyszeń społecznych przez niego zorganizowanych należy wymienić Towarzystwo Dobroczynności „Caritas”. Jednak z biegiem czasu pod naciskiem Urzędu Bezpieczeństwa jego posługa duszpasterska i działalność społeczna miała coraz bardziej ograniczony charakter. W dniu 4 grudnia 1952 roku opuszcza Świdnicę i udaje do Częstochowy prawdopodobnie do swojego brata księdza Antoniego Marchewki (1890-1973) – pierwszego powojennego redaktora naczelnego wznowionego w 1945 roku katolickiego czasopisma częstochowskiego Niedziela. Jego następcą zostaje ksiądz Stefan Helowicz (1914-1997). Na początku urzędowania księdza Helowicza władze nakazały zasłonić obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Po wielu miesiącach usilnych próśb parafian pozwolono odsłonić wizerunek Maryi, ale dolna część obrazu ukazująca, orła w koronie, sylwetki kościołów oraz napis, musiała pozostać zakryta. Dopiero pod koniec 1956 roku (odwilż gomułkowska – będąca następstwem śmierci Stalina) obraz został w całości odsłonięty. Warto w tym miejscu wspomnieć, że po drugiej wojnie światowej osobą, która nie pozwoliła wymazać z pamięci wielowiekowej tradycji czczenia Matki Boskiej Częstochowskiej był Prymas Stefan Wyszyński. Sama idea sporządzenia kopii Ikony Jasnogórskiej i pielgrzymowania po polskich parafiach powstała w czasie jego uwięzienia (25 września 1953-26 październik 1956). Kopia została wykonana w 1957 roku przez dziekana Wydziału Sztuk Plastycznych Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu profesora Leonarda Torwirta (1912-1967). I jeszcze w tym samym roku 29 sierpnia od archikatedry warszawskiej rozpoczęła się pierwsza peregrynacja obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Ostatnim etapem wędrówki obrazu była diecezja częstochowska. W dniu 12 października 1980 roku na Jasnej Górze odbyło się uroczyste nabożeństwo dziękczynne za łaski nawiedzenia. Od 5 maja 1985 roku trwa w Polsce drugie nawiedzenie kopii Obrazu Jasnogórskiego. W Świdnicy pierwsza peregrynacja miała miejsce w pierwszych dniach lipca 1964 roku. Druga w pierwszych dniach maja roku 1994, podczas której został oddany wiernym nowo wybudowany kościół na Osiedlu Młodych pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Królowej Polski.
Autor niniejszego tekstu składa serdeczne podziękowania pani Janinie Bobowskiej za udostępnienie zdjęć z pierwszej i drugiej peregrynacji obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej w Bystrzycy Górnej oraz z tak zwanej „Małej Peregrynacji” po domach i rodzinach w Bystrzycy Dolnej. Dziękuję również panu Edmundowi Nawrockiemu, autorowi licznych publikacji poświeconych historii Świdnicy, za inspirację.
