W północnej części Świebodzic, przy dzisiejszej ulicy Piaskowej 19, miała niegdyś swoją siedzibę niewielka wytwórnia zegarów o nazwie: Regulator-Gehäuse-Fabrik „Victoria”. Pomimo dość długiego okresu funkcjonowania – w porównaniu do innych spółek zegarowych z naszego miasta – na temat tej firmy nie zachowało się do dnia dzisiejszego zbyt wiele informacji. Warto jednak poświęcić jej parę słów, gdyż zaliczała się ona do wyróżniających się przedsiębiorstw zegarowych, funkcjonujących dawniej na terenie Świebodzic.
Victoria założona została w 1889 roku. Początkowo była to firma typowo stolarska, realizująca zamówienia w zakresie skrzyń zegarowych i innych elementów drewnianych na potrzeby świebodzickiego przemysłu zegarowego.(1) Sama siedziba firmy znajdowała się nieopodal wielkiego koncernu Gustava Beckera (przy ulicy Strzegomskiej), co może świadczyć o tym, że oba przedsiębiorstwa współpracowały ze sobą.
Nasza firma powstała w dość trudnym okresie dla świebodzickich zegarów. Cały tutejszy przemysł stał u progu wielkiego kryzysu ekonomicznego, który doprowadził do upadłości kilku miejscowych producentów tych wartościowych przedmiotów. Na dodatek tego, w 1890 roku, wybuchła wojna celna pomiędzy Rosją i Niemcami, która także negatywnie zaważyła na eksporcie wszelkiego rodzaju produktów – w tym także czasomierzy – na Wschód. Badacze i kolekcjonerzy zajmujący się dzisiaj zegarami naszej firmy twierdzą, że rozszerzenie działalności i oferty handlowej przez Victorię (chodzi tu o sprzedaż kompletnych zegarów) wymuszone zostało właśnie przez trudną sytuację gospodarczą, a zwłaszcza zamknięcie się rynków wschodnich i wprowadzenia tam rygorystycznych przepisów celnych.
Do dzisiaj też nie udało się ustalić, czy świebodzicka spółka sama produkowała własne mechanizmy zegarowe, czy też były one sprowadzane od innych producentów i instalowane w skrzyniach Victorii, która w ten sposób, w pełni skompletowane zegary, próbowała sprzedawać pod własną marką. Niektórzy miłośnicy zegarów twierdzą, że były to mechanizmy zamawiane głównie w firmie „Mauthe” ze Schwenningen oraz u Heinricha Kielmanna (?).(2) Nie ma jednak na to jednoznacznych dowodów.
Obecnie nie wiadomo ile udało się wyprodukować kompletnych zegarów w ponad 45-letniej działalności firmy. Victoria nie była dużym przedsiębiorstwem, w związku z tym nie mogła równać się z innymi koncernami z naszego miasta jak chociażby z H. Endlerem, A. Willmannem czy Germanią. Dlatego dzisiaj przyjmuje się, że mogła ona wyprodukować zaledwie kilka lub kilkanaście tysięcy egzemplarzy.(3)
Po raz ostatni Victoria, jako w pełni działające przedsiębiorstwo, jest wymieniana w 1932 roku w książce adresowej Świebodzic (niem. Adressbuch der Stadt Freiburg in Schlesien, 1932). Niedługo potem, z przyczyn ekonomicznych, ogłoszono jej upadłość. Obecnie uważa się, że firma nie sprostała światowemu kryzysowi gospodarczemu z lat 1929-1935 i została zamknięta w 1934 roku.
Przypisy:
1. Znana jest reklama naszej firmy z 1900 roku, gdzie reklamowana jest przede wszystkim sprzedaż różnego rodzaju skrzyń zegarowych dla odbiorców hurtowych.
2. Za: Victoria K.K. Privilegium 5194 (w: www.zegarkiclub.pl);
3. Z przesłanek, które pochodzą z niemieckich gazet poświęconych przemysłowi zegarowemu w Niemczech, wynika, że w 1907 roku nasza Victoria wciąż była brana za firmę produkującą tylko drewniane obudowy do zegarów.
Wykaz źródeł:
1. H.H. Schmid: Lexikon der Deutschen Uhrenindustrie 1850–1980: Firmenadressen, Fertigungsprogramm, Firmenzeichen, Markennamen, Firmengeschichten. Herausgeber, Deutsche Gesellschaft für Chronometrie 2012;
2. Victoria K.K. Privilegium 5194 (w: www.zegarkiclub.pl);
3. Which „Victoria” is this one? (w: www.mb.nawcc.org).