Franciszek Jarzyna (1911-1999) ▪ na podstawie życiorysu z archiwum rodzinnego opracowała: Anna Bielawska

Urodził się 15 stycznia 1911 roku w Rzeszowie, jako syn nauczyciela historii tamtejszego gimnazjum. W roku 1919 jego rodzice przenieśli się do Warszawy, gdzie w 1928 roku zdał maturę w Liceum imienia Stanisława Staszica i rozpoczął studia na wydziale filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Ukończył je we Lwowie na Uniwersytecie Jana Kazimierza, specjalizując się u profesora Juliusza Kleinera w dziedzinie teatrologii. Pełnił funkcję prezesa studenckiego Koła Polonistów. Jednocześnie pracował jako dziennikarz i krytyk literacki, publikując między innymi regularnie w „Kurierze Lwowskim”. Czas okupacji sowieckiej i niemieckiej spędził we Lwowie, pracując w prasie podziemnej oraz w administracji „Gazety Lwowskiej”. W roku 1944 ożenił się z koleżanką ze studiów, Idalią Cichacką.

Po wojnie, w roku 1945, przyjechał do Świdnicy, gdzie stał się jednym z założycieli teatru, początkowo amatorskiego, jako jego kierownik literacki i aktor (egzamin aktorski zdał w Łodzi w 1948 roku). Gdy teatr świdnicki podniesiono do rangi teatru zawodowego, został jego dyrektorem. Teatr obsługiwał znaczną część Dolnego Śląska, a współpracowali z nim reżyserzy tej miary co Teofil Trzciński, Emil Chaberski, Edward Żytecki, Mieczysław Szpakowicz.

W tym czasie współpracował z lokalnym tygodnikiem „Wiadomości Świdnickie”, od 1947 roku jako jego redaktor naczelny. Był też kierownikiem miejscowego oddziału redakcji dziennika „Słowo Polskie”.

Gdy w 1952 roku scenę świdnicką , mimo protestów miejscowych władz i opinii publicznej, przekształcono w filię teatru w Jeleniej Górze, Franciszek Jarzyna obok pracy zawodowej rozpoczął działalność jako instruktor zespołu teatralnego przy Powszechnej Spółdzielni Spożywców w Świdnicy (scena w klubie „Bolko”). W ciągu 20 lat zespół ten pod jego kierownictwem i w jego reżyserii wystawił ponad 20 premier, wśród których znalazły się pozycje takie jak „NiemcyKruczkowskiego, „ŚwiętoszekMoliera, „Bal złodziejaszkówAnouilha, „Spadkobiercy pana Rabourdin Zoli, „Świerszcz za kominemDickensa, trzy jednoaktówki Mrożka i inne. Zespół dwukrotnie otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki.

W latach 1959-1966 pracował na stanowisku bibliotekarza w Liceum Pedagogicznym w Świdnicy.

W roku 1966 władze miejskie powierzyły Franciszkowi Jarzynie misję zorganizowania w Świdnicy muzeum. Po roku prac przygotowawczych, adaptacji pomieszczeń ratuszowych i zgromadzeniu eksponatów, zostało ono otwarte 13 maja 1967 roku pod nazwą Muzeum Dawnego Kupiectwa Śląskiego. Ze względu na swój specyficzny charakter, unikalny w skali krajowej, od samego początku muzeum cieszyło się dużym zainteresowaniem. Na stanowisku dyrektora tej placówki pozostał aż do przejścia na emeryturę w roku 1976.

Od początku istnienia Towarzystwa Regionalnego Ziemi Świdnickiej, powstałego w 1960 roku (początkowo nosiło ono nazwę Towarzystwa Kulturalnego Ziemi Świdnickiej), był członkiem zarządu. W latach 1966-1977 pełnił funkcję prezesa. Do ważniejszych ówczesnych osiągnięć Towarzystwa należało między innymi organizowanie majowych Dni Ziemi Świdnickiej, Festiwali Filmów Amatorskich o Zabytkach, Festiwali Greckich Zespołów Artystycznych. Zaczęto wówczas wydawać popularnonaukowy „Rocznik Świdnicki”, którego komitetem redakcyjnym Franciszek Jarzyna kierował do roku 1998. Do najważniejszych własnych publikacji na łamach „Rocznika Świdnickiego” należy cykl artykułów o świdnickim teatrze zatytułowany „Był taki teatr w Świdnicy”, a ukazujący się w edycjach lat 1995-1997. Cykl ten był kontynuowany po jego śmierci przez żonę, Idalię, w dwóch kolejnych „Rocznikach Świdnickich” (1999 i 2000). Po zdaniu funkcji prezesa, został uhonorowany tytułem dożywotnim Honorowego Prezesa Towarzystwa Regionalnego Ziemi Świdnickiej i pozostał aktywnym jego działaczem.

Od roku 1946 był członkiem Stronnictwa Demokratycznego (SD). W latach 1962-1970 pełnił funkcję sekretarza Komitetu Powiatowego SD. Z ramienia SD piastował stanowisko radnego Miejskiej Rady Narodowej i przewodniczącego Komisji Oświaty i Kultury w latach 1978-1984.

W roku 1987 wydał drukiem „Kronikę miasta Świdnicy za lata 1945-1975”, w której opracował zgromadzone przez siebie materiały historyczne obejmujące pierwsze powojenne trzydziestolecie naszego miasta.

Przez 30 lat (1946-1976) był przedstawicielem Stowarzyszenia Autorów „ZAIKS” (Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych) na miasto i powiat Świdnica.

Franciszek Jarzyna był też aktywnym członkiem Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich.

Zmarł 3 marca 1999 roku.

ODZNACZENIA, DYPLOMY i NAGRODY:

● Za pracę instruktora teatralnego – Dom Kultury Związku Zawodowego Metalowców przy Fabryce Wagonów, 1 maja 1951 r.

● Zasłużony Działacz Ruchu Spółdzielczego – Powszechna Spółdzielnia Spożywców Świdnica, 4 lipca 1959 r.

● Zasłużony Działacz Kultury – Minister Kultury i Sztuki Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, 3 maja 1964 r.

● Za pracę artystyczną – Wojewódzki Dom Kultury imienia Juliusza Słowackiego we Wrocławiu, 10 maja 1964 r.

● Doroczna nagroda Miasta Świdnicy – Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, 20 lipca 1968 r.

● Nagroda za wybitne osiągnięcia w upowszechnianiu kultury – Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu, 22 września 1969 r.

● Międzyzakładowy Dom Kultury „Bolko”, maj 1974 r.

● Za twórczą aktywność w życiu kulturalnym PRL – Minister Kultury i Sztuki, 26 maja 1974 r.

● Za udział w organizacji „Świdnickiego Maja” – Naczelnik Miasta i Powiatu Świdnica, 1974 r.

● Złoty Krzyż Zasługi – Rada Państwa PRL, 10 lipca 1974 r.

● Zarząd i Dyrekcja Stowarzyszenia Autorów „ZAIKS”, 22 lipca 1974 r.

● Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Wałbrzychu, 16 lutego 1976 r.

● Wojewódzki Komitet SD w Wałbrzychu, październik 1977 r.

● Zasłużony Działacz Frontu Jedności Narodu – Przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu FJN, 24 listopada 1978 r.

● Za pomoc w organizacji Jubileuszowej Konferencji Załogi ZWAP „Mera-Pafal” – Dyrekcja ZWAP, 10 stycznia 1979 r.

● Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – Rada Państwa PRL, 2 lipca 1979 r.

● Zarząd Miejski Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, 20 maja 1980 r.

● Tytuł członka honorowego Dolnośląskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego – Zarząd Regionalny DTSK we Wrocławiu, 1 czerwca 1980 r.

● Podziękowanie za pracę w Towarzystwie Regionalnym Ziemi Świdnickiej, 7 stycznia 1983 r.

● Medal za zasługi dla DTSK, 27 maja 1984 r.

● Medal 40-lecia Polski Ludowej – Rada Państwa PRL, 22 lipca 1984 r.

● Zasłużonemu Działaczowi Stronnictwa Demokratycznego – Centralny Komitet SD, 5 marca 1985 r.

● Za pracę społeczną – Związek Bojowników o Wolność i Demokrację

● Zasłużonemu dla Miasta i Powiatu Świdnickiego

● Zasłużony dla Dolnego Śląska

● Za Zasługi dla Województwa Wałbrzyskiego

5 thoughts on “Franciszek Jarzyna (1911-1999) ▪ na podstawie życiorysu z archiwum rodzinnego opracowała: Anna Bielawska”
  1. awasilewski

    Ubolewam, że z internetu zniknęła treść kroniki Świdnicy napisanej przez Franciszka Jarzyne. wspomnieniowo, korzystałem zn iej często. Miszkam w innym mieście więc do biblioteki miejskiej w Świdnicy pojsc nie mogę. Ale cóż, komus ona przszkadzała. a szkoda.

  2. Kronika pana Jarzyny będzie dostępna na stronie – proszę o trochę cierpliwości. Strona przeszła gruntowną przebudowę, wszystkie materiały musimy dodawać od początku, a to wymaga czasu i pracy.

  3. BSwidzińska

    W ciepłej pamięci moich dziadków zachowały się wspomnienia przepysznych ciastek z cukierni przy Rynku 5. Właścicielem był Aleksy? Dubicki. Informację o cukierni potwierdziłam przeglądając Kronikę Świdnicką. Niestety, nie udało mi się znaleźć zdjęcia cukierni. Kiedy przestała istnieć, czy coś wiadomo o losach Dubickiego? Wiem, że przy Rynku była też konkurencyjna cukiernia ojca Katarzyny Gaertner.

  4. Tak, to był Aleksy. Informację potwierdza wpis na stronie: http://www.mojemiasto.swidnica.pl/?p=11082
    Natomiast jeśli chodzi o zdjęcie to była taka aukcja na Allegro, na której oferowano „ZDJĘCIE ŚWIDNICA 1947 r. CUKIERNIA DUBICKI (5650330268)”. Była w dziale „allegro.pl › Antyki i Sztuka › Antykwariat › Stara fotografia”. Niestety nie ma jej już i nie została umieszczona w archiwum więc trudno stwierdzić jakie były dalej jej losy.
    Może napisać do Allegro z prośbą o adres mailowy do nabywcy i jego poprosić o kopię?

  5. BSwidzińska

    Dziękuję za informację o zdjęciu, może jakoś uda się do niego dotrzeć. W Internecie czytałam, że kawiarnia Kasia w czasach stalinowskich została zarekwirowana, właściciel Gaertner wyjechał ze Świdnicy i przeprowadził się do Pszenna. P. Katarzyna bardzo niechętnie wypowiadała się o okresie świdnickim. Myślę, że podobny los spotkał Dubickiego. Prawdę powiedziawszy, spodziewałam się, że obie cukiernie działały dużo dłużej, stąd mój wpis. Nie znalazłam jego grobu w wyszukiwarce cmentarnej Świdnicy. W Kronice przeczytałam o Mikołaju Dubickim (brat? Aleksego), w 1947-49 działaczu PPS.Wg książki telefonicznej mieszkał na ul. Żymierskiego (Grodzka) 5. Jego grobu również nie ma w Świdnicy. Z Kroniki dowiedziałam się, że pod koniec lat 40-tych znacjonalizowano większość małych, rodzinnych firm. Ciekawa byłam losu ich właścicieli

Zostaw komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Scroll to Top